آلودگی‌ نفتی خزر به سمت ایران پیشروی می‌کند

اسپرو- نیلوفر عابدین‌زاده در گفت‌و‌گو با خبرنگاران گفت: خزر به عنوان بزرگترين درياچه دنيا نزديك به 40 درصد مجموع مساحت درياچه هاي دنيا را شامل مي‌شود. ناحيه جنوبی دریای خزر، آبهاى ساحلى ايران را تشكيل داده و در حدود 39 درصد از سطح و حجمی بیش از 65 درصد از کل آب دریا را تشکیل می دهد.

وی افزود: ايران در منطقه خزر، با و جود آنكه تنها 4 درصد از كل خاك كشور را در بر مي‌گيرد و هيچ گونه بهره‌برداري از منابع نفت و گاز واقع در اين منطقه از جمله در آبهاي آن صورت نمي‌گيرد، در مقابل 40 درصد از فعاليت‌هاي كشاورزي را به خود اختصاص داده است.

عابدین زاده با اشاره به اینکه دریای خزر در بسیاری جهات خصوصا از 3 منظر منحصر به فرد است، محیط زیست، اقتصاد و جغرافیای سیاسی، ادامه‌ داد: موقعیت استراتژیک دریای خزر بین اروپا و جنوب شرقی آسیا، این دریا را شاهراه اصلی برای حمل و نقل کالا میان اروپا و کشورهای ساحلی خزر، ترکیه، خاورمیانه و آسیای شرقی کرده است. مهم‌ترين ويژگي اقتصادي خزر، نفت و گاز است که آن را پس از خليج فارس و سيبري، واجد بيشترين ذخاير نفتي جهان کرده است.

معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور در خصوص تنوع‌زیستی دریای خزر با بیان اینکه تنوع بیولوژیکی در دریاچه خزر به دلیل اختلاف میان شرایط فیزیکی هر یک از سه بدنه آبی مذکور، تاریخچه خاص زمین‌شناسی و انزوای جغرافیایی‌؛ غنی و در عین حال متفاوت است،خاطرنشان کرد: بخش شمالی غنی‌ترین تنوع گیاهی و جانوری و خلیج قره‌بغاز کمترین تنوع را در خزر دارد.

وی افزود: عرصه‌هایی نظیر باتلاق‌ها، مصب‌ها و رودخانه‌هایی که به دریای خزر می‌ریزند نیز همیشه به‌عنوان زیستگاه‌های ارزشمند و غنی مورد توجه جامعه جهانی قرار داشته‌اند. عوامل تهدیدکننده تنوع‌زیستی خزر کم نیست. به‌عنوان نمونه می‌توان از مهار آب رودخانه‌ها، شکارهای غیرمجاز، نوسانات سطح آب، آلودگی‌های مختلف، حضور گونه‌های ناشناخته و تغییرات اقلیمی نام برد.

عابدین زاده افزود: در حال حاضر آلودگی نفتی و تجاوز جانورانی به نام شانه‌داران ژله‌ای به حریم خزر بشدت این اکوسیستم را تهدید می‌کند. متاسفانه ماهیان خاویاری خزر نیز که بیشتر از 90 درصد نیاز بازارهای جهانی را تامین می‌کنند، تنها به دلیل همین بحران‌های زیست‌محیطی بشدت در معرض خطر قرار گرفته‌اند.

وی تصریح کرد: درياي خزر از 575 نوع گياه، 1332 گونه جانور و 850 نمونه ماهي برخوردار است. البته غناي دريا، بيشتر به ماهي است . همچنین درياي خزر از جهت اینکه بخش قابل توجهي از محصولات شيلات منطقه و نيز حدود نود درصد خاويار جهان را توليد مي‌كند، براي کشورهاي ساحلي داراي اهميت است.

عابدین زاده با اشاره به اینکه در اختیار بودن بيش از 25 درصد ذخيره ي نفتي جهان و نيز بيش از 20 هزار چاه فعال و غير فعال نفت از دیگر ویژگی‌های این اکوسیستم ارزشمند است، تصریح‌ کرد: ويژگي‌هاي جوي آن به رويش جنگل و توسعه ي کشاورزي کمک کرده، زمينه‌هاي اشتغال را فراهم مي آورد . ضمن اینکه راه ارتباطي مناسب و امني براي حمل و نقل بار و مسافر است.

وی در خصوص آلودگی دریای خزر گفت: زیرساخت ها در اطراف دریای خزر اثرات جدی بر این اکوسیستم داشته که در نتیجه خسارات دراز مدت به دریا تحمیل شده است. فعالیت‌ها در اطراف دریای خزر باعث عدم تعادل این اکوسیستم بسیار حساس و شکننده شده است. دریای خزر به دلیل مسائل مختلف از جمله آلودگیهای استخراج نفت، رودخانه و دریا، سطح آب، خسارت بیولوژیکی و عدم رژیم حقوقی در میان همسایه‌ها در معرض خطر جدی قرار دارد.

عابدین زاده تصریح کرد:لکه‌های نفتی بزرگ در سطح دریا و هزاران جریب خاک آلوده به نشت نفت رها شده از چاه، برخی از بخش های آلودگی این اکوسیستم هستند. علاوه بر این، صنایع مختلف مربوط به آلودگی به خصوص صنایع شیمیایی و معدنی، کود و سموم زمین های کشاورزی و ….  وجود دارد.

وی با اشاره به اینکه حمل و نقل از طریق دریا نیز همیشه مشکل ساز بوده است، گفت: استخراج نفت و گاز می‌تواند منجر به افزایش، آلودگی خاک و هوا و دریا و همچنین انتشار گازهای گلخانه‌ای مانند متان دی اکسید کربن در نتیجه افزایش گازهای جهانی شود.

معاون آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور ادامه داد: تخمین زده شده است که تولید سوخت از خزر حدود 20-15میلیون تن دی اکسید کربن منتشر می‌کند. سالانه 122 هزار و 350 تن آلودگي نفتي ،304 تن كادميوم و 34 سرب تن وارد درياي خزر مي‌شود. بیشترین آلودگی نفتی از سوی همسایگان شمالی این دریا است که به دلیل شیب خزر این آلودگی‌ها به سمت ایران پیشروی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه این مسائل علاوه بر تاثیر منفی بر دریای خزر اثرات جدی بر رفاه انسان،گیاهان و حیات وحش منطقه دارد،گفت: منابع اصلی آلودگي درياي خزر، آلودگي ناشي ازمنابع مستقر در خشكي، آلودگي ناشي از حفاري در دريا، آلودگي ناشي از تخليه مواد زايد و سمي، تخليه زوائد اتمي كه خطرناكترين اقدام بشمار مي‌آيد، آلودگي ناشي از كشتي‌ها، آلودگي ناشي از اتمسفر، حفاري و اكتشاف در بستر عميق درياها این دریا را رنج می‌دهد.

عابدین‌زاده ارزیابی میزان تاثیرات زیست محیطی آلاینده های پایدار در محیط زیست دریایی  و توجه فوری به پیداكردن و معرفی جایگزین بهتر برای آن دسته ازموادشیمیایی كه دارای اثرات زیانبار راهکارهای مدیریتی رفع آلودگی دریای خزر دانست و گفت: درغیراین صورت، این موادخطرات غیرقابل كنترل به محیط زیست وسلامت انسان وارد می سازند .

وی افزود: ترویج بهترین تكنیك‌های زیست محیطی برای کنترل آفت دركشاورزی و آبزی‌پروری،شناسایی منابع آلاینده دریای خزر با منشأ خشکی، در این طرح تله های آلودگی که شامل آب‌های سطحی و زیر زمینی هستند با استفاده از تصاویر ماهواره ای و نقشه‌ها در مصب رودخانه ها معین شد و منشأ آلودگیها مشخص می‌شود.

عابدین زاده در خصوص فعالیت‌ها، عملكردهای ملی، خط مشی‌ها و راهكارها، گفت: جمع‌آوری و نگهداری فهرست منابع مشخص آزادكننده آلاینده های آلی پایداروشناسایی و ارزیابی این منابع می‌تواند،یك پایه و اساس برای جلوگیری وكنترل آلودگی باشد.

وی تصریح کرد: توسعه برنامه‌های جامع ملی و قابل اجرا برای كاهش یا حذف میزان نشر و تخلیه آلاینده های آلی پایدار شامل هدفها، زمان‌بندی‌ها و اندازه‌گیری بخش ویژه برای صنعت و كشاورزی، اولویت به كنارگذاری یا تحریم موادشیمیایی كه به صورت غیرقابل كنترل به انسان ومحیط زیست آسیب می‌رسانند. این عمل از طریق جایگزینی توسط مواد مناسب زیست محیطی، كاربرد بهترین تكنیك قابل دسترس و بهترین عملكرد زیست محیطی و بكارگیری روشهای تلفیقی كنترل و جلوگیری از آلودگی صورت می گیرد.

معاونت آموزشی و پژوهشی پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی کشور بر ایجاد یك برنامه نظارت مستمر زیست محیطی جهت كنترل آلودگی ناشی ازآلاینده های آلی پایدار تاکید کرد و توسعه روشهای مناسب جهت ایجادتسهیلات برای جمع آوری و دفع زیست محیطی زایدات حاوی آلاینده‌های آلیرا موثر دانست.

وی تاکید کرد: توسعه برنامه هایی جهت ارتقای استفاده آگاهانه ازموادی كه باعث تخلیه ونشرآلاینده های آلی پایدار از منابع مختلف می شوند شامل تكنیكهای بهینه كشاورزی كه استفاده از آفت كشها را برای تولید محصول محدود می‌كند .

عابدین زاده افزود: تصویب و اجرای قراردادها و توافقنامه های بین المللی جهت كاهش آلودگیهای ناشی ازآلاینده‌های آلی پایدار،تعیین انواع و مقادیر آلاینده های آلی پایدار استفاده شده در منطقه و ارزیابی وجودآلاینده های درمحیط زیست دریایی از دیگر راهکارها است.

وی تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مسائل دریای خزر که پس از فروپاشی شوروی، ظهور و بروز بیشتری پیدا کرد، ضرورت تعیین رژیم حقوقی جدید آن است که بعد از 25 سال و برگزاری 5 نشست سران و 51 جلسه کارشناسی  در تاریخ 21/5/97، سند 18 صفحهه ای مربوط به آن امضا شد.در این سند موضوع تقسیم‌بندی دریای خزر با توافق نمایندگان هر پنج کشور گنجانده شده است./ایسنا